'વંદે માતરમ' એક ગીત નહીં પણ 'ઉત્સાહ અને દેશભક્તિ...' : અંગ્રેજોની ઉડાવી હતી ઊંઘ, જાણો દેશના રાષ્ટ્રીય ગીતનો ઇતિહાસ

History of Vande Mataram: વંદે માતરમ માત્ર એક ગીત નથી, તે ભારતના સ્વતંત્રતા સંગ્રામનો આત્મા છે. આ વર્ષે, 7 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ, ભારતનું રાષ્ટ્રીય ગીત, વંદે માતરમ, તેની 150મી વર્ષગાંઠ ઉજવી રહ્યું છે. તે એક એવી રચના છે જેણે સ્વતંત્રતા સેનાનીઓ અને રાષ્ટ્રનિર્માતાઓની અસંખ્ય પેઢીઓને પ્રેરણા આપી છે. તે ભારતની રાષ્ટ્રીય ઓળખ અને બહાદુરીનું એક શાશ્વત પ્રતીક છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આ ગીત ક્યારે રચાયું હતું? તેણે અંગ્રેજોની ઊંઘ કેવી રીતે છીનવી લીધી? અને તે સ્વતંત્રતા ચળવળનું પ્રતીક કેવી રીતે બન્યું? ચાલો વંદે માતરમનો ઇતિહાસ જાણીએ...

7 નવેમ્બરના રોજ બંગદર્શન મેગેઝિનમાં પ્રકાશિત

વંદે માતરમના રચયિતા બંકિમચંદ્ર ચટ્ટોપાધ્યાય હતા. તે સૌપ્રથમ 7 નવેમ્બર, 1875 ના રોજ સાહિત્યિક મેગેઝિન બંગદર્શનમાં પ્રકાશિત થયું હતું. બંકિમચંદ્રએ પાછળથી 1882 માં પ્રકાશિત તેમની અમર નવલકથા 'આનંદમઠ' માં તેનો સમાવેશ કર્યો હતો.

વંદે માતરમનો ઇતિહાસ શું છે?વંદે માતરમનું મહત્વ સમજવા માટે, તેના ઇતિહાસને સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે. 16 એપ્રિલ, 1907 ના રોજ અંગ્રેજી દૈનિક બંદે માતરમમાં અરવિંદો દ્વારા લખાયેલા એક ફકરામાં આ ગીતની પુષ્ટિ થાય છે, જેમાં જણાવાયું છે કે બંકિમચંદ્રએ તેમનું પ્રખ્યાત ગીત 32 વર્ષ પહેલાં રચ્યું હતું. પુસ્તક તરીકે પ્રકાશિત થાય તે પહેલાં, આનંદ મઠ બંગાળી માસિક મેગેઝિન બંગદર્શનમાં શ્રેણીબદ્ધ કરવામાં આવ્યું હતું, જેના બંકીમ સ્થાપક સંપાદક હતા. 1907 માં, મેડમ ભીકાજી કામાએ બર્લિનના સ્ટુટગાર્ટમાં ભારતની બહાર પ્રથમ વખત ત્રિરંગો ધ્વજ ફરકાવ્યો હતો. ધ્વજ પર વંદે માતરમ લખાયેલું હતું.

વંદે માતરમ - સ્વતંત્રતાનો અવાજ1905 માં, કોલકાતામાં બંદે માતરમ સંપ્રદાયની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી, જે માતૃભૂમિને પૂજાના એક સ્વરૂપ તરીકે માનતો હતો. લોકો દર રવિવારે સવારે વંદે માતરમ ગાતા શોભાયાત્રા કાઢતા હતા. રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે પણ તેમાં ભાગ લીધો હતો. 1906માં, બિપિન ચંદ્ર પાલ અને અરવિંદના સંપાદન હેઠળ બંદે માતરમ અખબાર શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે દેશમાં આત્મનિર્ભરતા, એકતા અને સ્વતંત્રતાની ભાવના જગાવી હતી.

શાળાઓમાં પણ ગાવા પર પ્રતિબંધ, છતાં પડઘો બંધ ન થયો.વંદે માતરમ બ્રિટિશ શાસન સામે ભારતીય એકતાનું પ્રતીક બન્યું. સરકારે શાળાઓમાં તેના ગાવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો અને વિદ્યાર્થીઓને સજા પણ કરી, પરંતુ આ ગીતનો પડઘો યથાવત રહ્યો. સ્વદેશી ચળવળ દ્વારા તે દેશભરમાં ફેલાઈ ગયું. આના કારણે અંગ્રેજોની ઊંઘ ઉડી ગઈ કારણ કે આ ગીત સ્વતંત્રતા સંગ્રામ દરમિયાન ક્રાંતિકારીઓની શક્તિ અને ઉત્સાહનું પ્રતીક બની ગયું.

14 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ શું થયું?ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે 24 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ બંધારણ સભાને સંબોધિત કરતી વખતે જણાવ્યું હતું કે સ્વતંત્રતા ચળવળમાં તેની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાને કારણે વંદે માતરમને રાષ્ટ્રગીત જન ગણ મન જેટલો જ દરજ્જો અને આદર આપવો જોઈએ. આજે પણ, વંદે માતરમ આપણા દેશ પ્રત્યે ગર્વ, પ્રેમ અને ભક્તિની યાદ અપાવે છે. આ ગીત દરેક ભારતીયમાં ઉત્સાહ અને દેશભક્તિને પ્રેરણા આપે છે.