આજે વિશ્વના વૈજ્ઞાનિકો માટે એક રોમાંચક સમાચાર છે. તાજેતરમાં શોધાયેલા એક નવા ગ્રહએ, જેને 'સુપર-અર્થ' કહેવામાં આવે છે, વિશ્વભરના વૈજ્ઞાનિકોનો ઉત્સાહ વધારી દીધો છે. આ ગ્રહ, જેનું નામ GJ 251 c છે, પૃથ્વી કરતા લગભગ 4 ગણું વજન ધરાવે છે અને તે સૌરમંડળથી માત્ર 18.2 પ્રકાશ વર્ષ દૂર આવેલ છે. આ અંતરને ખગોળશાસ્ત્રના માપદંડોમાં 'ખૂબ જ નજીક' કહેવામાં આવે છે, જે તેને જીવનની શોધ માટે એક આદર્શ ઉમેદવાર બનાવે છે.
આ ગ્રહ કેવી રીતે શોધાયો?
આ શોધ પેન્સિલ્વેનિયા સ્ટેટ યુનિવર્સિટીના વૈજ્ઞાનિકોના આગેવાનીમાં થઈ છે, જેમણે 20 વર્ષથી વધુ સમયથી ચાલતા અવલોકનોના આધારે આ ગ્રહની હાજરીની પુષ્ટિ કરી છે. વૈજ્ઞાનિકોએ 'રેડિયલ વેલોસિટી' પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો, જેમાં તારાના હળવા 'હલનચલન' (wobble) નું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. આ હલનચલન ગ્રહની ગુરુત્વાકર્ષણીય અસરને કારણે થાય છે. Habitable-Zone Planet Finder (HPF) નામના સ્પેક્ટ્રોગ્રાફ અને Hobby-Eberly Telescopeના મદદથી મળેલા ડેટાને NEID સ્પેક્ટ્રોમીટર સાથે જોડીને આ શોધ કરવામાં આવી. ગ્રહનું ઓર્બિટલ પીરિયડ 54 દિવસનું છે, અને તે તેના તારા GJ 251ની આસપાસ 'ગોલ્ડીલોક્સ ઝોન' (habitable zone)માં ફરે છે. આ ઝોનમાં તરલ પાણીની હાજરીની શક્યતા રહે છે, જો યોગ્ય વાતાવરણ હોય તો.
GJ 251 એક નાનું લાલ ડ્વાર્ફ તારો છે, જે જુડાસ નક્ષત્રમાં (Gemini constellation) આવેલું છે. આ તારાનું વજન સૂર્ય કરતા લગભગ 36% છે, અને તેની ચમક ઓછી છે, જે ગ્રહને તારાના પ્રકાશથી વધુ સુરક્ષિત રાખે છે.
કેટલું મોટું છે આ 'સુપર-અર્થ'?
GJ 251 c નું લઘુત્તમ વજન 3.84 ± 0.75 પૃથ્વીના વજન જેટલું છે, જે તેને 'સુપર-અર્થ' વર્ગમાં મૂકે છે. આ વર્ગના ગ્રહો પૃથ્વી કરતા મોટા હોય છે પરંતુ નેપ્ચ્યુન જેવા વિશાળકાય નથી. તે ખડકીય બનેલું માનવામાં આવે છે, અને તેનું કદ પૃથ્વી કરતા 1.5 થી 2 ગણું વ્યાસ જેટલું હોઈ શકે છે, જોકે ચોક્કસ વ્યાસ હજુ માપવાનો બાકી છે. આ માહિતી Astronomical Journalમાં 23 ઓક્ટોબર, 2025ના પ્રકાશિત અભ્યાસમાંથી મળી છે.
જીવનની શક્યતા: એક આશાસ્પદ ભવિષ્ય
આ ગ્રહને જીવન માટે શ્રેષ્ઠ ઉમેદવારોમાંથી એક માનવામાં આવે છે કારણ કે તેનું સ્થાન અને તારાનું પ્રકાર તેને વાતાવરણ અભ્યાસ માટે આદર્શ બનાવે છે. હાલના ઉપકરણો તેને સીધું ઈમેજ કરી શકતા નથી, પરંતુ આગામી 5 થી 10 વર્ષમાં 30-મીટર ક્લાસના ટેલિસ્કોપ્સ (જેમ કે Giant Magellan Telescope) તેના વાતાવરણમાં જીવનના રાસાયણિક ચિહ્નો (biosignatures) શોધી શકશે. જો તેના વાતાવરણમાં પાણીની વરાળ કે ઓક્સિજન જેવા તત્વો મળે, તો તે જીવનની હાજરીનો સંકેત આપી શકે.
પેન્સિલ્વેનિયા સ્ટેટના પ્રોફેસર સુવરાથ મહાદેવન, જે અભ્યાસના સહ-લેખક છે, કહે છે, "અમે આવા ગ્રહોની શોધ કરીએ છીએ કારણ કે તેઓ અમને અન્યત્ર જીવન મેળવવાની સૌથી સારી તક આપે છે." તેઓ વધુમાં કહે છે, "
આ શોધ અમારા સિસ્ટમની બહાર જીવનના વાતાવરણીય સંકેતો શોધવા માટે આગામી 5 થી 10 વર્ષમાં એક શ્રેષ્ઠ ઉમેદવાર છે." કોરી બીયર્ડ જેવા વૈજ્ઞાનિકો આગામી પેઢીના ટેલિસ્કોપ્સમાં રોકાણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકે છે, જેથી આવા ગ્રહોને સીધું અવલોકન કરી શકાય.
આ શોધ એ દર્શાવે છે કે કેવી રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ અને લાંબા ગાળાના અવલોકનથી મોટી સફળતાઓ મળી શકે છે. વૈજ્ઞાનિકો હવે GJ 251 સિસ્ટમ પર વધુ અવલોકન કરી રહ્યા છે, અને આ ગ્રહ અન્ય નજીકના ઉમેદવારો સાથે મળીને બહારના જીવનની શોધને વેગ આપશે. જો તમને અવકાશ વિજ્ઞાનમાં રસ છે, તો આ વિસ્તારને ધ્યાનથી ફોલો કરો – કારણ કે આગામી દાવો કોઈપણ સમયે આવી શકે છે!
આ લેખ વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો અને નિષ્ણાતોના નિવેદનો પર આધારિત છે. વધુ અપડેટ્સ માટે અમારી વેબસાઇટ સાથે જોડાયેલા રહો.
