મહારાષ્ટ્રના નિફાડ તાલુકાના કોટમગાંવમાં, કમોસમી વરસાદ અને પાક નિષ્ફળ જવાથી પરેશાન, એક ખેડૂતે પોતાના બે એકરના દ્રાક્ષના બગીચાને ઉખેડી નાખવાનું શરૂ કર્યું. સતત ત્રણ વર્ષથી નુકસાન સહન કરતા, ખેડૂતે ₹1.8 મિલિયનનું દેવું જમાવ્યું છે. કોઈ પંચનામું કે રાહત દેખાતી ન હોવાથી, ખેડૂતના પરિવારે ખેતર છોડી દેવાનો નિર્ણય લીધો છે.
દ્રાક્ષના બગીચાને ઉખેડી નાખવાની ફરજ પડી
મહારાષ્ટ્રના નાસિક જિલ્લાના નિફાડ તાલુકાના કોટમગાંવમાં એક દ્રાક્ષ ખેડૂતને તેના બે એકરના દ્રાક્ષના બગીચાને ઉખેડી નાખવાની ફરજ પડી છે. સતત ત્રણથી ચાર વર્ષથી કમોસમી વરસાદ અને કરા પડવાથી તેની મહેનત બરબાદ થઈ ગઈ છે. ખેડૂત કહે છે કે તે તેના પાકમાંથી એક પણ રૂપિયો કમાઈ રહ્યો નથી, અને તેનું બેંક દેવું ₹1.8 મિલિયન સુધી પહોંચી ગયું છે.
9 લાખ રૂપિયાની લોન
ખેડૂત અને તેની માતાએ જણાવ્યું કે તેઓ છેલ્લા દસ વર્ષથી દ્રાક્ષની ખેતી કરી રહ્યા છે, પરંતુ સતત ખરાબ હવામાને તેમના પાકને બરબાદ કરી દીધો છે. "ત્રણ વર્ષથી અમને દ્રાક્ષમાંથી કોઈ આવક થઈ નથી. મેં બેંક ઓફ ઈન્ડિયા પાસેથી 9 લાખ રૂપિયાની લોન લીધી હતી, પરંતુ હવે તે વધીને 18 લાખ રૂપિયા થઈ ગઈ છે," ખેડૂતે કહ્યું વરસાદથી પાક બગડ્યો, આ વર્ષે, સતત વરસાદ અને વાદળછાયા વાતાવરણને કારણે, દ્રાક્ષના બગીચામાં કોઈ ફળ આવ્યું નહીં.
ખેડૂતે કહ્યું કે તેણે તહસીલદાર અને કૃષિ અધિકારી પાસેથી પંચનામા માટે વિનંતી કરી હતી, પરંતુ કોઈ આવ્યું નહીં, વધતા દેવા અને સરકારી બેદરકારીથી હતાશ થઈને, ખેડૂતે પોતાના હાથે બગીચાને ઉખેડી નાખવાનું નક્કી કર્યું.
લોન માફી એ એકમાત્ર વિકલ્પ
"હવે મારી પાસે મજૂરી ચૂકવવા માટે પણ પૂરતા પૈસા નથી, તેથી હું સંબંધીઓની મદદથી બગીચાને ઉખેડી રહ્યો છું," ખેડૂતે કહ્યું. "હવે, આત્મહત્યા અથવા લોન માફી એ એકમાત્ર વિકલ્પ છે." "છેલ્લા ત્રણ-ચાર વર્ષથી, અમે દ્રાક્ષમાંથી એક પણ રૂપિયો કમાયા નથી. અમે લાખો રૂપિયા ખર્ચ્યા છે, પરંતુ કોઈ મદદ મળી નથી. હવે, આત્મહત્યા અથવા લોન માફી એ એકમાત્ર વિકલ્પ બાકી છે."
દ્રાક્ષ પટ્ટામાં કટોકટી વધુ ઘેરી બની
લાસલગાંવ અને નિફાડ પ્રદેશો મહારાષ્ટ્રના મુખ્ય દ્રાક્ષ ઉત્પાદક પ્રદેશો છે. જોકે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, સતત હવામાનની અનિયમિતતા, જીવાતો અને દેવાને કારણે ખેડૂતો ભારે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરી રહ્યા છે. કૃષિ નિષ્ણાતો કહે છે કે જો હવામાન અનિયમિત રહેશે, તો આગામી સિઝનમાં દ્રાક્ષનું ઉત્પાદન 30 થી 40 ટકા ઘટી શકે છે.
ખેડૂતોની માંગણીઓ
ખેડૂત સંગઠનો રાજ્ય સરકાર પાસેથી લોન માફી અને આપત્તિ રાહત વળતરની માંગ કરી રહ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે સરકારે પંચનામા (એસેમ્બલી રિપોર્ટ) કરીને પાકના નુકસાનની ભરપાઈ કરવી જોઈએ અને ખેડૂતોને આત્મહત્યા કરતા અટકાવવા માટે નક્કર પગલાં લેવા જોઈએ.
નાસિકમાં દ્રાક્ષની ખેતી
મહારાષ્ટ્રના નાશિકમાં દ્રાક્ષની ખેતી વ્યાપક છે. નાશિક તેની ડુંગળીની ખેતી અને દ્રાક્ષની ખેતી માટે પણ જાણીતું છે. અહીં ઉગાડવામાં આવતી દ્રાક્ષ માત્ર દેશમાં જ નહીં પરંતુ વિદેશમાં પણ પૂરી પાડવામાં આવે છે. ખેડૂતો દ્રાક્ષની ખેતીથી સારી આવક મેળવે છે. નાશિકની આસપાસનું વાતાવરણ દ્રાક્ષની ખેતી માટે યોગ્ય માનવામાં આવે છે.
