ઇન્દિરા એકાદશી હિંદુ ધર્મમાં એક અત્યંત પવિત્ર વ્રત છે, જે પિતૃ પક્ષ દરમિયાન પડે છે. આ વ્રત લક્ષ્મી નારાયણની પૂજા અને પિતરો માટે શ્રાદ્ધ કરવા માટે વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે. વેદિક પંચાંગ અનુસાર, ઇન્દિરા એકાદશી 2025માં 17 સપ્ટેમ્બર, બુધવારે ઉજવવામાં આવશે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરીને અને વ્રત રાખીને ભક્તો પોતાના પિતરોને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરાવવા અને પોતાના જીવનમાં શુભ ફળ મેળવવા માટે પ્રાર્થના કરે છે. જ્યોતિષીઓ અને વેદિક ગ્રંથો અનુસાર, આ વ્રતથી પિતૃ ઋણથી મુક્તિ મળે છે અને ભાગ્ય પરિવર્તન થઈ શકે છે.
ઇન્દિરા એકાદશીનું મહત્વ
ઇન્દિરા એકાદશી આશ્વિન માસના કૃષ્ણ પક્ષમાં પડે છે અને તે પિતૃ પક્ષનો ભાગ છે. આ સમયગાળામાં પિતરોની આત્માને શાંતિ પ્રદાન કરવા માટે શ્રાદ્ધ, તર્પણ અને પિંડદાન જેવા કાર્યો કરવામાં આવે છે. જ્યોતિષીઓ કહે છે કે આ એકાદશી વ્રત રાખવાથી ભક્તને લક્ષ્મી નારાયણની કૃપા મળે છે, જેનાથી આધ્યાત્મિક અને ભૌતિક લાભ થાય છે. વિશેષ રીતે, આ દિવસે વિષ્ણુ સહસ્રનામ સ્તોત્રનું પાઠ કરવું અત્યંત ફળદાયી માનવામાં આવે છે. આ સ્તોત્રના પાઠથી બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે, પિતરોના આશીર્વાદ મળે છે અને જીવનમાં ભાગ્યનું પરિવર્તન થાય છે. વેદિક શાસ્ત્રો અનુસાર, આ વ્રતથી પાપોનું નાશ થાય છે અને પિતરોને વૈકુંઠ ધામમાં સ્થાન મળે છે.
જ્યોતિષીઓના મતે, ઇન્દિરા એકાદશી પર વિષ્ણુની પૂજા કરવી એ પિત્રુ દોષથી મુક્તિનો સરળ માર્ગ છે. આ વ્રત રાખનાર વ્યક્તિને માનસિક શાંતિ, સ્વાસ્થ્ય અને સમૃદ્ધિ મળે છે. પિતૃ પક્ષ દરમિયાન આ એકાદશી વિશેષ છે કારણ કે તે પિતરોની આત્માને મોક્ષ પ્રદાન કરે છે અને ભક્તના જીવનમાં સકારાત્મક ફેરફારો લાવે છે.
ઇન્દિરા એકાદશી 2025ની તારીખ અને સમય
વેદિક પંચાંગ અનુસાર, ઇન્દિરા એકાદશી 2025માં 17 સપ્ટેમ્બર, બુધવારે પડશે. આ દિવસે એકાદશી તિથિનો પ્રારંભ 17 સપ્ટેમ્બરે સવારે 12:21 વાગ્યે થશે અને તે 17 સપ્ટેમ્બરે રાત્રે 11:39 વાગ્યે સમાપ્ત થશે. પરણા (વ્રત તોડવાનો સમય) 18 સપ્ટેમ્બરે સવારે 6:07 વાગ્યેથી 8:34 વાગ્યે સુધી રહેશે. આ સમય દરમિયાન વ્રત તોડવું જોઈએ. જ્યોતિષીઓ કહે છે કે આ તિથિ પરઘ યોગ અને પુનર્વસુ નક્ષત્ર સાથે મળે છે, જે વિશેષ શુભતા આપે છે.
વ્રતના નિયમો અને વિધિ
ઇન્દિરા એકાદશી વ્રત દશમી (16 સપ્ટેમ્બર)થી શરૂ થાય છે. દશમીએ એક જ મીલ લેવી જોઈએ અને પિતરો માટે શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ. એકાદશીના દિવસે સવારે ઉઠીને સ્નાન કરી, શુદ્ધ વસ્ત્રો પહેરીને વિષ્ણુની પૂજા કરવી જોઈએ. વ્રત નિયમોમાં અનાજ, દાળ અને અન્ય તમામ પ્રકારનું અન્ન ટાળવું, માત્ર ફળો, દૂધ અને જલ માનવું. જ્યોતિષીઓ અનુસાર, આ વ્રત 24 કલાકનું હોય છે અને રાત્રે જાગરણ કરી વિષ્ણુના ભજન અને મંત્રોનું જાપ કરવું.
પૂજાની વિધિમાં લક્ષ્મી નારાયણની મૂર્તિ સ્થાપિત કરી, તેલનો દીવો પ્રગટાવી, ફૂલો, તુલસી પત્રો અને ફળો ચઢાવવા. તર્પણ અને પિંડદાન કરીને પિતરોને આર્પણ કરવું. વેદિક ગ્રંથોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ વિધિઓથી પિતરોની આત્મા શાંત થાય છે. વ્રત દરમિયાન અહિંસા, સત્ય અને શાંતિ જાળવવી જરૂરી છે. દાન-દક્ષિણા તરીકે ઘી, તલ અને વસ્ત્રો દાન કરવા.
વિષ્ણુ સહસ્રનામ સ્તોત્રનું મહત્વ અને લાભ
ઇન્દિરા એકાદશી પર વિષ્ણુ સહસ્રનામ સ્તોત્રનું પાઠ કરવું અત્યંત શુભ છે. આ સ્તોત્ર ભગવાન વિષ્ણુના 1000 નામોનું વર્ણન કરે છે, જે મહાભારતમાંથી લેવામાં આવ્યું છે. જ્યોતિષીઓ અને વેદિક વિદ્વાનો કહે છે કે આ પાઠથી પિત્રુ આશીર્વાદ મળે છે, પિતૃ ઋણથી મુક્તિ થાય છે અને જીવનમાં ભાગ્યનું પરિવર્તન થાય છે. સ્તોત્રનું પાઠ પૂજા સમયે કરવું, જેમ કે "ઓમ નમો ભગવતે વાસુદેવાય નમઃ"થી શરૂ કરીને વિશ્વમ્, વિષ્ણુ, વષ્ટકારો જેવા નામોનું જાપ કરવું.
લાભમાં પાપનું નાશ, માનસિક શાંતિ, સ્વાસ્થ્ય સુધારણા અને સમૃદ્ધિ શામેલ છે. વેદિક શાસ્ત્રો અનુસાર, આ પાઠથી ભગવાન વિષ્ણુની કૃપા મળે છે, જે પિતરોને મોક્ષ આપે છે અને ભક્તને દુઃખથી મુક્ત કરે છે. નિયમિત પાઠથી જીવનમાં અવરોધો દૂર થાય છે અને નવું ભાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.
ઇન્દિરા એકાદશી વ્રત કથા
મહાભારત અનુસાર, મહિષ્મતીના રાજા ઇન્દ્રસેન એક ધાર્મિક રાજા હતા. એક દિવસ ઋષિ નારદ તેમના પાસ આવ્યા અને કહ્યું કે તમારા પિતાની આત્મા યમલોકમાં તરતી જાય છે કારણ કે તમે ઇન્દિરા એકાદશી વ્રત નથી રાખ્યું. નારદજીએ સલાહ આપી કે આ વ્રત રાખો અને પિતરો માટે શ્રાદ્ધ કરો. રાજાએ વ્રત રાખ્યું, વિષ્ણુની પૂજા કરી અને વિષ્ણુ સહસ્રનામનું પાઠ કર્યું. પરિણામે, તેમના પિતાને મોક્ષ મળ્યો. આ કથા જણાવે છે કે આ વ્રતથી પિતરોને મુક્તિ મળે છે.
