દશેરા, જેને વિજયાદશમી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, આશ્વિન મહિનાની શુક્લપક્ષની દશમી તિથિને ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ તહેવાર 2 ઑક્ટોબર, 2025ના રોજ મનાવવામાં આવશે. આ દિવસ ભગવાન રામની રાવણ પરની વિજયની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે, જે સારા પર ખરાબની જીતનું પ્રતીક છે. દેશભરમાં રાવણ, મેઘનાદ અને કુંભકર્ણના પુતળાંનું દહન કરીને આ તહેવારની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
રામાયણની કથા અનુસાર, રાવણ એક મહાન વિદ્વાન અને શાસ્ત્રોનો જ્ઞાની હતો, પરંતુ તેની અંધી અભિલાષાઓ અને વાયબાવોને કારણે તેનો પતન થયો. રાવણને દશાનન કહેવામાં આવે છે, કારણ કે તેને 10 માથા હોવાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ 10 માથા માત્ર એક પૌરાણિક વર્ણન નથી, પરંતુ તે ઊંડા પ્રતીકાત્મક અર્થ ધરાવે છે. ધાર્મિક વિદ્વાનો અને પુરાણો અનુસાર, આ માથા માનવ જીવનમાંથી 10 પ્રકારના વાયબાવોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે વ્યક્તિને નાશ તરફ લઈ જાય છે.
રાવણના 10 માથાનું પ્રતીકાત્મક મહત્વ
રાવણના 10 માથા અમારી આંતરિક શત્રુઓનું પ્રતીક છે. આ વાયબાવો માનવ મનને વિભ્રમિત કરે છે અને સારા માર્ગથી દૂર લઈ જાય છે. નીચે આ 10 માથાઓના અર્થ આપેલા છે, જે વિવિધ ધાર્મિક સ્ત્રોતોમાંથી પ્રાપ્ત થયેલા છે:
અનિયંત્રિત કામનાઓ (Uncontrolled Desires): પ્રથમ માથું અનિયંત્રિત ઇચ્છાઓનું પ્રતીક છે, જે વ્યક્તિના પતનનું કારણ બને છે.
ક્રોધ (Anger): બીજું માથું તીવ્ર ક્રોધને દર્શાવે છે, જે વિચાર વિના કાર્ય કરવા મજબૂર કરે છે અને મર્યાદાઓનું ઉલ્લંઘન કરે છે.
લોભ (Greed): ત્રીજું માથું લોભનું પ્રતીક છે, જે વિશ્વની બધી વસ્તુઓ પર કબજો કરવાની ઇચ્છા જગાડે છે.
મોહ (Attachment): ચોથું માથું સંલગ્નતા દર્શાવે છે, ખાસ કરીને સત્તા અને ધન પ્રત્યે, જે સારા-ખરાબની ઓળખને ભૂલાવે છે.
અહંકાર (Ego): પાંચમું માથું અહંકારનું પ્રતીક છે, જે તેનું સૌથી મોટું શત્રુ માનવામાં આવે છે.
ગર્વ (Pride): છઠ્ઠું માથું ગર્વને દર્શાવે છે, જે તેની ભોગવાદી જીવનશૈલીને કારણે તેના પરાજયનું કારણ બને છે.
ઈર્ષા (Jealousy): સાતમું માથું ઈર્ષાનું પ્રતીક છે, જે અન્યોની સફળતા અને ગુણો પ્રત્યે ઈર્ષા અનુભવે છે.
ચિંતા (Worry): આઠમું માથું ચિંતાને દર્શાવે છે, જે મનને અશાંત રાખે છે.
ઘૃણા (Hatred): નવમું માથું ઘૃણાનું પ્રતીક છે, જે મનમાં બદલાની ભાવના ભરી દે છે.
અજ્ઞાન (Ignorance): દસમું અને છેલ્લું માથું અજ્ઞાનને દર્શાવે છે, જે વ્યક્તિને ન્યાયના માર્ગથી દૂર લઈ જઈને વિનાશ તરફ ધકેલે છે.
આ ઉપરાંત, કેટલાક વિદ્વાનો અનુસાર, રાવણના 10 માથા તેના વિશાળ જ્ઞાનનું પણ પ્રતીક છે. તે ચાર વેદો અને છ શાસ્ત્રોનો માસ્ટર હતો, જે તેને તે કાળના સૌથી બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ બનાવતું હતું. જોકે, આ જ્ઞાન છતાં તેના વાયબાવોએ તેને નાશ કર્યો.
રાવણના 10 માથાની પૌરાણિક ઉત્પત્તિ
પુરાણો અનુસાર, રાવણે તપસ્યા દરમિયાન પોતાના માથા કાપીને ભગવાન શિવને અર્પણ કર્યા હતા. દર વખતે માથું કાપતાં તે ફરીથી ઉગી આવતું. આખરે ભગવાન બ્રહ્માએ તેની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને તેને 10 માથા આપ્યા, જે તેની અમરત્વનું વરદાન હતું. પરંતુ આ વરદાન છતાં, રામના તીરથી તેના માથા કાપાયા અને તેનો અંત આવ્યો.
દશેરાનો સંદેશ
દશેરા ફક્ત એક તહેવાર નથી, પરંતુ તે આપણને આંતરિક વાયબાવોથી મુક્ત થવાનો પાઠ આપે છે. રાવણના પુતળાનું દહન કરીને આપણે આ 10 શત્રુઓને પોતાના જીવનમાંથી દૂર કરવાની પ્રતિજ્ઞા લઈએ. જેમ ભગવાન રામે ધર્મના માર્ગે ચાલીને વિજય મેળવ્યો, તેમ આપણાએ પણ જ્ઞાન અને નૈતિકતાના આધારે જીવન જીવવું જોઈએ. આ તહેવાર આપણને યાદ અપાવે છે કે જ્ઞાન વિના શક્તિ અને અજ્ઞાન સાથે વાયબાવો વિનાશકારી બને છે.
આ વર્ષે દશેરા પર આ પ્રતીકોને સમજીને ઉજવણી કરો અને આંતરિક શુદ્ધિકરણ તરફ આગળ વધો. જય શ્રી રામ!
