શરદ પુનમ હિંદુ ધર્મનો એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે, જે આશ્વિન માસની પુનમ તિથિ પર ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસને કોજાગરી પુનમ, રાસ પુનમ અને કૌમુદી પુનમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ વર્ષે 2025માં આ તહેવાર 6 ઓક્ટોબર, સોમવારે મનાવવામાં આવશે. આ રાત્રિમાં ચંદ્રનું પ્રકાશ ખાસ મહત્વ ધરાવે છે, જેને અમૃત તરીકે માનવામાં આવે છે.
તારીખ અને શુભ મુહૂર્ત
2025ની શરદ પુનમ 6 ઓક્ટોબર, સોમવારે પર્વ છે. પુનમ તિથિ 6 ઓક્ટોબરના બપોરે 12:24 કલાકથી શરૂ થશે અને 7 ઓક્ટોબરના સવારે 09:17 કલાક સુધી ચાલશે. ચંદ્રોદય 6 ઓક્ટોબરે સાંજે 5:34 કલાકે થશે, જે આ દિવસની મુખ્ય વિધિઓ માટે આદર્શ સમય છે.
આ દિવસના શુભ મુહૂર્તોમાં અભિજીત મુહૂર્ત 11:51 AMથી 12:38 PM અને અમૃત કાળ 11:18 PMથી 12:45 AMનો સમાવેશ થાય છે. યોગની દ્રષ્ટિએ, ધ્રુવ યોગ 1:13 PMથી શરૂ થશે, જે આધ્યાત્મિક કાર્યો માટે અનુકૂળ છે. નક્ષત્ર તરીકે ઉત્તરા ભાદ્રપદ 6:16 AMથી ચાલુ રહેશે, જે આ તહેવારની શુદ્ધતા અને સ્થિરતા સૂચવે છે.
મહત્વ અને આધ્યાત્મિક કારણો
શરદ પુનમ ચંદ્રને પૂજવાનો દિવસ છે, જેનું પ્રકાશ અમૃત તરીકે વર્ણવાય છે. જ્યોતિષીઓ અનુસાર, આ રાત્રિમાં ચંદ્રના કિરણો પાણીને શુદ્ધ કરે છે અને તેને અમૃતમાં રૂપાંતરિત કરે છે. લિંગ પુરાણમાં વર્ણન કર્યા મુજબ, આ દિવસે માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરવાથી સમૃદ્ધિ અને સુખ મળે છે, કારણ કે તેઓ 'કોણ જાગે છે?' પૂછીને રાત્રિમાં ફરે છે. શ્રીમદ્ભાગવત પુરાણમાં આ રાત્રિને ભગવાન કૃષ્ણની ગોપીઓ સાથે મહારાસ લીલાનું કેન્દ્ર તરીકે દર્શાવાયું છે, જે ભક્તિ અને પ્રેમનું પ્રતીક છે. જ્યોતિષીઓના મતે, આ દિવસે વ્રત અને જાગરણથી જન્મકુંડળીમાં લક્ષ્મી યોગની અભાવ હોવા છતાં પણ આશીર્વાદ મળે છે. આયુર્વેદમાં, આ ઋતુ પિત્ત દોષ વધારનારું માનવામાં આવે છે, અને ચંદ્રનું ઠંડું પ્રકાશ આ દોષને શાંત કરે છે.
વિધિઓ અને વ્રત
શરદ પુનમના મુખ્ય વિધિઓમાં રાત્રિ જાગરણ, ચંદ્ર પૂજા અને ખીર પ્રસાદ તૈયાર કરવાનો સમાવેશ થાય છે. વ્રત દરમિયાન ફળાહાર કરી શકાય છે, અને સાંજે ચંદ્રોદય પછી મુખ્ય પૂજા કરવી જોઈએ.
ખીર તૈયારી અને તેના લાભ
ખીર આ તહેવારનું મુખ્ય પ્રસાદ છે. તેને ચોખા, દૂધ, કેશર અને એલચીથી તૈયાર કરીને ચંદ્રના કિરણો હેઠળ રાતભર મૂકવામાં આવે છે. આયુર્વેદીઓ અનુસાર, આ પ્રક્રિયાથી ખીરમાં પોષણ તત્વો વધે છે અને તે પિત્ત દોષને શાંત કરીને શરીરને ઠંડક આપે છે. તેને સવારે ભોગ લગાવીને વિતરણ કરવાથી આરોગ્ય અને દીર્ઘાયુ મળે છે. પૂજા વિધિમાં માતા લક્ષ્મી, ભગવાન વિષ્ણુ અને ચંદ્રદેવની આરતી કરી, મંત્રો જપવા જોઈએ. જ્યોતિષીઓ સલાહ આપે છે કે આ દિવસે દાન કરવાથી પાપોનું નાશ થાય છે અને સમૃદ્ધિ વધે છે.
શરદ પુનમ ભક્તિ, આરોગ્ય અને પરંપરાનું સંગમ છે. આ દિવસે વ્રત અને વિધિઓ અપનાવીને આપણે આધ્યાત્મિક શાંતિ અને કુટુંબીય સુખ મેળવી શકીએ.
