શરદ પૂર્ણિમા, જેને 'કોજાગરી પૂર્ણિમા' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, હિન્દુ કેલેન્ડરના અશ્વિન માસની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવાય છે. નવરાત્રી અને દશેરા બાદ દિવાળી પહેલાં આવતો આ તહેવાર ધાર્મિક, આયુર્વેદિક અને વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણથી અનન્ય મહત્વ ધરાવે છે. આ રાત્રે ચંદ્રની પૂજા, દેવી લક્ષ્મીની આરાધના અને ખીર ચઢાવવાની પરંપરા ખાસ છે.શું ખરેખર આકાશમાંથી 'અમૃત' વરસે છે?
ચાંદની 16 કળાઓથી ભરપૂર
શરદ પૂર્ણિમાની રાત્રે ચંદ્ર પૃથ્વીની સૌથી નજીક હોય છે, અને તેની ચાંદની 16 કળાઓથી ભરપૂર હોય છે. આ ચાંદનીને 'અમૃતમયી' માનવામાં આવે છે, જે ઔષધિઓ અને દવાઓની શક્તિને ચાર ગણી વધારે છે. આયુર્વેદિક સાધકો આ રાતની આતુરતાથી રાહ જુએ છે, કારણ કે તેઓ આ રાત્રે ઔષધિઓને ચાંદનીમાં મૂકીને તેની Heilungskraft (ઉપચાર શક્તિ) વધારે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ચંદ્રના કિરણોમાં ઔષધીય ગુણો હોય છે, જે આ રાત્રે ખાસ રૂપે પ્રભાવશાળી હોય છે.
ખીરનું શા માટે આટલું મહત્વ?
શરદ પૂર્ણિમાની રાત્રે ખીર બનાવવી અને તેને ચંદ્ર અને દેવી લક્ષ્મીને અર્પણ કરવી એ પ્રાચીન પરંપરા છે. પદ્મ પુરાણ અને સ્કંદ પુરાણમાં આ દિવસે ખીર ચઢાવવાનું મહત્વ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. ખીરને સમૃદ્ધિ, પવિત્રતા અને પોષણનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. તેનું સેવન કરવાથી દેવી લક્ષ્મીના આશીર્વાદ મળે છે, જે સુખ અને સમૃદ્ધિ લાવે છે.ખીર દૂધ, ચોખા, કેસર, કાજુ, બદામ અને પિસ્તામાંથી બનાવવામાં આવે છે, જે પૌષ્ટિક ઘટકો છે. દૂધમાં પ્રોટીન, કેલ્શિયમ અને વિટામિન્સ હોય છે, જ્યારે ચોખામાં ફાઇબર, આયર્ન અને પોટેશિયમ જેવા પોષક તત્વો હોય છે. કેસર અને ડ્રાયફ્રૂટ્સ આ ખીરને વધુ પૌષ્ટિક બનાવે છે. લાંબા સમય સુધી રાંધવાથી આ ઘટકોના પોષક તત્વો ખીરમાં સમાઈ જાય છે, જે સ્વાસ્થ્ય અને સ્વાદ બંને માટે લાભદાયી છે.
ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વ
શરદ પૂર્ણિમાને 'કોજાગરી' પૂર્ણિમા કહેવામાં આવે છે, જેનો અર્થ છે 'કોણ જાગે છે?'. એવું માનવામાં આવે છે કે આ રાત્રે દેવી લક્ષ્મી પૃથ્વી પર ભ્રમણ કરે છે અને જાગૃત ભક્તોને આશીર્વાદ આપે છે. ખીર ચઢાવવી અને તેનું સેવન કરવું એ ભક્તિ અને શ્રદ્ધાનું પ્રતીક છે. આ પરંપરા માત્ર ભોજન અર્પણ કરવાની ક્રિયા નથી, પરંતુ આધ્યાત્મિક શાંતિ અને સ્વાસ્થ્ય લાભ પ્રદાન કરે છે.નિષ્કર્ષશરદ પૂર્ણિમા એ ચંદ્રની પૂજા, દેવી લક્ષ્મીની આરાધના અને આયુર્વેદિક ઔષધિઓની શક્તિ વધારવાનો પવિત્ર દિવસ છે. ખીર બનાવવી અને ચાંદનીમાં મૂકવી એ માત્ર ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ સ્વાસ્થ્ય અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક પણ છે. આ રાત્રે ચાંદનીનો 'અમૃત' ઔષધિઓ અને ખીરને વધુ પવિત્ર અને લાભદાયી બનાવે છે, જે ભક્તોને આધ્યાત્મિક અને શારીરિક રીતે ઉન્નત કરે છે.
