ભારતમાં માત્ર બે જગ્યાએ છે હનુમાનજીના પુત્ર મકરધ્વજના મંદિરો : જાણો આ દુર્લભ મંદિરો અને મકરધ્વજ જન્મની અદ્ભુત કથા

હિન્દુ ધર્મમાં ભગવાન હનુમાનને સર્વોચ્ચ બ્રહ્મચારી અને ભગવાન રામના પરમ ભક્ત તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, પરંતુ ખૂબ ઓછા લોકો જાણે છે કે પુરાણો અને લોકકથાઓમાં હનુમાનજીના એક પુત્રનું પણ વર્ણન મળે છે તેનું નામ છે મકરધ્વજ. ભારતમાં માત્ર બે જ એવાં મંદિરો છે જ્યાં પિતા-પુત્ર – હનુમાન અને મકરધ્વજ બંનેની સાથે પૂજા થાય છે.

1. હનુમાન-મકરધ્વજ મંદિર, બેટ દ્વારકા (ગુજરાત)સ્થાન

મુખ્ય દ્વારકાથી લગભગ 2 કિ.મી. દૂર, ઓખા બંદર પાસે આવેલા બેટ દ્વારકામાં.

લોકપ્રિય નામ: દાંડી હનુમાન મંદિર.

વિશેષતા: માન્યતા છે કે અહીં જ હનુમાનજીએ પ્રથમ વાર પોતાના પુત્ર મકરધ્વજને મળ્યા હતા. મંદિરમાં પ્રવેશતાંની સાથે જ મકરધ્વજની મૂર્તિ સામે છે અને તેની પાછળ હનુમાનજીની મૂર્તિ છે. બંને મૂર્તિઓ શસ્ત્ર વિનાની અને આનંદમય મુદ્રામાં છે.

2. શ્રી હનુમાન-મકરધ્વજ મંદિર, બ્યાવર (રાજસ્થાન)સ્થાન

અજમેરથી લગભગ 50 કિ.મી. દૂર, જોધપુર હાઈવે પર બ્યાવર શહેરમાં.

વિશેષતા: દેશમાં એકમાત્ર એવું મંદિર જ્યાં મકરધ્વજને મુખ્ય દેવતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે અને હનુમાનજી તેમની સાથે વિરાજમાન છે.

ચમત્કારિક માન્યતા: અહીં શારીરિક-માનસિક રોગો, ભૂત-પ્રેતના ઉપદ્રવ અને અલૌકિક અવરોધો દૂર થાય છે તેવી પ્રબળ શ્રદ્ધા છે. દર મંગળવાર અને શનિવારે દેશભરમાંથી હજારો ભક્તો ઉમટી પડે છે. ઘણી વાર નાસ્તિક પણ અહીંના ચમત્કાર જોઈને આસ્તિક બની જાય છે.

મકરધ્વજની અદ્ભુત જન્મકથા

રામાયણના લંકા કાંડ પછીની ઘટના છે. જ્યારે રાવણે હનુમાનજીની પૂંછડીમાં આગ લગાવી અને હનુમાનજીએ લંકા બાળી નાખી, ત્યારે આગ બુઝાવવા તેઓ સમુદ્રમાં ઝંપલાવ્યું. તે સમયે તેમના શરીરના પરસેવાનું એક ટીપું સમુદ્રમાં પડ્યું. એક મોટી માછલીએ તે પી લીધું અને તેનાથી તે ગર્ભવતી થઈ. પાછળથી તેણે એક શક્તિશાળી પુત્રને જન્મ આપ્યો, જેનું નામ મકરધ્વજ (મકર = મગર + ધ્વજ = ધ્વજા) રાખવામાં આવ્યું – કારણ કે તેનું શરીર અડધું વાનર અને અડધું મગર જેવું હતું.

રામે મકરધ્વજને પાતાળનો રાજા બનાવ્યો

મકરધ્વજને અહિરાવણે પાતાળલોકના દ્વારપાલ બનાવ્યા હતા. જ્યારે અહિરાવણે રામ-લક્ષ્મણને હરણ કરી પાતાળ લઈ ગયા, ત્યારે હનુમાનજી તેમને છોડાવવા પાતાળમાં પહોંચ્યા અને ત્યાં મકરધ્વજ સાથે યુદ્ધ થયું. પાછળથી મકરધ્વજે પોતાની ઉત્પત્તિની વાત કહી તો હનુમાનજીને આશ્ચર્ય થયું કે તેમનો પોતાનો પુત્ર છે! હનુમાનજીએ અહિરાવણનો વધ કર્યો અને ભગવાન રામે મકરધ્વજને પાતાળનો રાજા બનાવ્યો અને વરદાન આપ્યું કે કળિયુગમાં તે જીવંત દેવતા તરીકે ભક્તોનાં દુઃખ દૂર કરશે. આજે પણ ગુજરાતના બેટ દ્વારકા અને રાજસ્થાનના બ્યાવરમાં આ પિતા-પુત્રની સંયુક્ત પૂજા થાય છે અને અસંખ્ય ભક્તોની મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.